Voor wat betreft de bescherming tegen UV-straling, maakt het niet uit of je een zonnebril of een skibril draagt. In de zomer is de zonnebril een must. Niet alleen omdat het goed staat, maar ook omdat hij de ogen tegen het felle licht beschermt. Veel mensen beseffen echter niet dat de schadelijke UV-straling in de winter veel gevaarlijker is dan in de zomer.

In de zomer reflecteert de groene omgeving slechts ongeveer 6% van het licht. Bij sneeuw ligt dit percentage echter bijna bij 95%. Alleen zonnebrillen met glazen van hoge kwaliteit bieden de ogen effectieve bescherming tegen oogontsteking en ernstigere schade. Dit komt doordat het zonlicht, dat veel UV-straling bevat, het netvlies kan beschadigen.

Onderwerpen:

• UV-straling
• Categorieën lenzen
• Kleuren lenzen
• Pasvorm & Aanschaf

UV-straling

Schade aan de ogen door teveel licht komt voornamelijk van de UV-straling in het zonlicht (UV is een afkorting van “ultraviolet”). UV-straling kan ontsteking van het hoornvlies veroorzaken (sneeuwblindheid of “lasogen”) en, op de lange termijn, staar (cataract). Standaard brillenglazen en zonnebrillen houden UV in verschillende mate tegen.

Ongeveer 48 procent van het licht is zichtbaar. De 52 procent die niet zichtbaar is, is onder te verdelen in infrarood licht (45 procent) en ultraviolet licht (7 procent). Deze laatste categorie bestaat uit UV-A, UV-B en UV-C stralen. UV-A straling is niet schadelijk voor je ogen. Teveel UV-B straling is dat wel.

Hoe hoger in de bergen, hoe schadelijker de UV-B straling. UV-C straling is het meest schadelijk, maar deze stralen worden tegengehouden door de dampkring. Zonnebrillen die voorzien zijn van een CE-markering beschermen de ogen voor honderd procent tegen alle UV-straling.

Sneeuwblindheid

Door enige tijd zonder bescherming in fel zonlicht te vertoeven, wat bijvoorbeeld op wintersport kan gebeuren, kan er een oogontsteking ontstaan (sneeuwblindheid). De ogen gaan dan pijnlijk aanvoelen en zijn overgevoelig voor licht. Normaalgesproken gaat dit in 24 uur weer over (als de ogen niet aan nog meer fel zonlicht blootgesteld worden).

Bescherming

Bescherming van de ogen is net zo belangrijk als bescherming van de huid tegen de zon. Een extreme blootstelling aan UV-stralen kan de ogen namelijk verbranden. Dit leidt tot snellere veroudering van het gevoeligste deel van het netvlies (de macula), wat staar tot gevolg kan hebben. Een goede zonnebril is dus absoluut geen overbodige luxe. Om voor verschillende omstandigheden de juiste bril te kunnen kiezen, is het handig iets te weten van verschillende soorten lenzen en hun eigenschappen.

UV-straling & brillenglazen

Het is niet zo dat donker glas nodig is om de schadelijke UV-straling tegen te houden. Een UV-filter kan goed helemaal helder zijn. Sterker nog, de ogen zelf hebben een UV-filter, dat het netvlies in zekere mate beschermt (maar niet het hoornvlies, aan de oppervlakte van het oog). Een donkere zonnebril is dus niet vanzelfsprekend veiliger voor de ogen dan een lichte zonnebril.

Gewone, transparante brillenglazen zouden een UV-filter kunnen hebben dat afdoende bescherming biedt, hoewel dat over het algemeen niet het geval is. Glas houdt een deel van het UV tegen, zodat er in de auto bijvoorbeeld, door de ruiten, reeds een zekere mate van bescherming tegen is. Brillenglazen van mineraal glas zijn echter over het algemeen niet dik genoeg om UV-straling voldoende te blokkeren.

UV 400

Als er op een zonnebril wordt vermeldt dat deze “UV 400” bescherming biedt, dan wordt er voldoende UV tegengehouden om veilig in de zon te kunnen vertoeven.

De norm houdt in dat er meer dan 99.5% van de straling tussen 280 nm en 400 nm (UV-A en UV-B) geblokkeerd wordt, gemeten volgens AS/NZS 1067:200

Categorieën lenzen

Lenzen zijn verkrijgbaar in verschillende categorieën, die elk een andere hoeveelheid licht tegenhouden. Lenzen voor zonnebrillen en skibrillen houden licht in verschillende mate tegen. Hoe donker de lenzen zijn, wordt aangegeven met een categorie, van 0 tot 4, waarin de zonnebril valt.

Elk type lens correspondeert met een bepaalde weerindicatie, de kleur en het percentage lichtdoorlaadbaarheid (% VLT). De onderstaande tabel kan je gebruiken om te kijken in welke categorie de lens past die jij nodig hebt.

Categorieën

• Categorie 0 – Lichtabsorptie 00-20% – Deze transparante lens filtert vrijwel geen licht en is geschikt voor bescherming tegen vrieskou, insecten of wind.
• Categorie 1 – Lichtabsorptie 20-57% – Dit is een contrastverhogende lens. Te gebruiken bij bewolkt weer, schemering of mist.
• Categorie 2 – Lichtabsorptie 57-82% – Net als categorie 1 een contrastverhogende lens. Het verschil is dat deze lens meer licht filtert en dus iets rustiger voor het oog is.
• Categorie 3 – Lichtabsorptie 82-92% – Dit is de meest gebruikte lenscategorie omdat deze de meeste mogelijkheden biedt. De lens filtert voldoende licht bij felle zon en is daardoor geschikt voor automobilisten, skiërs, wandelaars, klimmers en fietsers.
• Categorie 4 – Lichtabsorptie 92-97% – Deze lenzen absorberen het meeste licht en zijn het rustigst voor het oog. Uitermate geschikt voor gebruik in hooggebergten en op gletsjers. Een nadeel van een hoge lichtabsorptie is dat de diepteweergave een stuk minder is dan bij een categorie 3 lens. Voor wintersport is een categorie 4 lens daarom niet erg geschikt.

Comfort

Bovengenoemde categorieën staan voornamelijk voor de hoeveelheid comfort die een zonnebril geeft. Ze staan dus niet voor werkelijke bescherming, want de ogen kunnen alleen door de UV-straling uit zonlicht beschadigd worden. En een UV-filter kan in principe helemaal helder zijn.

Lenskleuren

Zonnebrillen zijn verkrijgbaar met glazen in diverse kleuren. De effecten van die kleuren op hoe je de wereld ziet zijn natuurlijk verschillend. Er zijn kleuren die vooral een functionele reden hebben en kleuren die meer esthetisch bedoeld zijn.

Belangrijk bij de keuze van de kleur lens is waar en hoe je de bril gaat gebruiken. Kies niet zomaar een kleur die de wereld mooi maakt, maar ga uit van het gebruiksmoment. Gele of oranje glazen zijn contrastverhogend, wat zorgt voor meer diepte; ideaal voor gebruik in de sneeuw op bewolkte dagen of tijdens mountainbiken in een donker bos.

In de felle zon kun je beter bruine of groene glazen dragen en voor dagelijks gebruik is grijs het meest geschikt, vanwege het natuurlijke beeld.

Functionele kleuren lenzen

• Grijs – Grijze glazen hebben, boven gekleurde, het voordeel dat ze weinig of geen kleurverandering geven. Doordat je bij minder licht minder kleur ziet, worden kleuren wel minder intens. Dat geldt overigens voor alle zonnebrillen.
• Grijs/groen – Deze laten de kleuren waar het menselijk oog het meest gevoelig voor is, het meeste door. Hierdoor zie je er nog vrij helder door, terwijl toch veel licht tegengehouden wordt. Kleuren blijven min of meer natuurlijk, hoewel aan de koele kant.
• Bruin – Bruine glazen filteren vooral het blauw van de hemel uit. Dat blauwe licht kan fel op sneeuw en natte oppervlakken reflecteren, waardoor met bruine brillenglazen het beeld rustiger wordt, met een verbeterd contrast.
  Zoals de wereld er uit ziet doet wat denken aan verlichting met gloeilampen, kleuren en gevoelstoon zijn wat warmer. De kleuren zoals je die ziet zijn niet meer echt natuurlijk.
  Omdat je van blauw licht wakkerder wordt, kun je je met een zonnebril met bruine glazen iets minder alert voelen. Ook bij het overwinnen van jet-lag speelt blauw licht een rol, dus dat zou minder goed kunnen gaan als je continue een zonnebril met bruine glazen draagt.
• Geel/oranje – Deze zijn niet echt bedoeld tegen fel zonlicht, omdat de glazen vrij veel licht doorlaten. Ze zijn meer bedoeld om een beter contrast te hebben, door het wegfilteren van het blauw van de hemel. Ze worden vooral gebruikt door mensen voor wie buiten het zien van diepte belangrijk is, bijvoorbeeld bij sport en wintersport. Ze geven ook een wat beter zicht bij nevel of mist.

Mate van bescherming tegen fel licht

De kleur van de lenzen zegt niets over de hoeveelheid bescherming die ze bieden tegen schadelijke effecten van fel zonlicht. Zolang je niet direct in de zon kijkt, is alleen de UV-straling namelijk schadelijk. Een UV-filter kan best helder zijn, dus donkerte of kleur van een zonnebril zegt op zich in feite niets.

Zonnebrillen of skibrillen zijn niet bedoeld om mee in fel licht van lampen of de zon te kijken. Fel licht kan blijvende schade aan het netvlies veroorzaken. Blauw licht is het schadelijkst, dus als je toch een zonnebril wilt gebruiken voor dit doel, is er een met bruine glazen het veiligst.

Polariserende lenzen

Polariserende lenzen bevatten naast een UVfilter ook een polarisatiefilter. Dit filter heeft als eigenschap dat het schitteringen van de zon op bijvoorbeeld de weg, water of sneeuwvlaktes tegenhoudt. Hoe dit werkt? Zonlicht bereikt de aarde in golfbewegingen. Het licht straalt op dat moment alle kanten uit. Wanneer het de aarde raakt wordt het licht in twee richtingen teruggekaatst, horizontaal en verticaal. Verticaal licht maakt het zien van contrasten en kleuren mogelijk, terwijl horizontaal licht glans en schittering creëert. Water en andere niet-metalen oppervlakken kaatsen zonlicht voornamelijk horizontaal terug en veroorzaken zo een geconcentreerde bundel schitteringen.

De functie van een polarisatiefilter is het blokkeren van horizontaal licht. Met een polariserende zonnebril heb je dus aanzienlijk minder last van de hinderlijke reflectie van water, laagstaande zon op de weg en van schitteringen in tal van andere situaties.

Fotochrome lenzen

Fotochrome lenzen kleuren donkerder naarmate er meer licht op valt. Kristallen in de lens reageren op de hoeveelheid UV-stralen. Hoe meer ultraviolet licht, hoe donkerder de lenzen kleuren. Neemt de UV-straling af, dan worden de lenzen weer lichter. Fotochrome lenzen zijn bijvoorbeeld functioneel tijdens het mountainbiken. Zo worden de ogen niet verblind door de zon wanneer je het bos uitfietst. De bril werkt minder goed in de auto, doordat de getinte voorruit al een deel van de UV-straling tegenhoudt.

Materiaal lenzen

Zonnebril lenzen worden gemaakt van kunststof of van glas. Kunststof is het sterkst, kan makkelijk worden voorzien van (spiegel)coatings, is redelijk krasbestendig en erg licht; ideaal voor actieve dragers. Goed geharde lenzen van glas zijn over het algemeen duurzamer en krasbestendiger maar ook duurder, zwaarder en kwetsbaarder.

Coatings

Wil je één bril gebruiken in verschillende weersomstandigheden, kies dan voor lenzen met een coating of spiegelcoating. Dit maakt het product iets duurder, maar heeft als voordeel dat de bril een veel breder inzetbereik krijgt. Een categorie 2 bril met oranje glazen bijvoorbeeld werkt contrastverhogend op een bewolkte dag en beschermt met een spiegelcoating tevens de ogen wanneer de zon doorbreekt.

Verwisselbare lenzen

Enkele merken hebben modellen in hun assortiment waar standaard verschillende lenzen bijgeleverd worden. Ook kun je bij veel modellen extra lenzen bestellen, waardoor de bril in meer weersomstandigheden gebruikt kan worden.

Pasvorm & aanschaf

Uiteraard is pasvorm ook een belangrijk aspect bij het aanschaffen van een zonnebril. Een goed aansluitende bril laat een minimum aan licht door langs de randen, essentieel voor een goede bescherming van de ogen. Passen is de enige manier om erachter te komen welk model het beste op je gezicht aansluit.

Lenzen op sterkte

Het vinden van de juiste zonnebril op sterkte kan een hele opgave zijn. Adidas biedt hierin uitkomst met de optionele clip-in lenzen, die bij een groot deel van hun modellen te gebruiken zijn. De clip-in is een aparte, kleinere bril, waar de opticien glazen op de juiste sterkte in kan zetten. Dit brilletje wordt achter de lenzen van de Adidas zonnebril geplaatst.