De slaapzak, vermoeidheid, drinken, slaapmat, omgevingstemperatuur, eten, …… er zijn tal van factoren die bepalen of je wel of niet een comfortabele nachtrust hebt. Het hebben van de juiste slaapzak is er slechts één van. Naast rekening houden met zaken zoals hiervoor genoemd wordt je keuze voor een slaapzak ook bepaald door de activiteit die je gaat doen en onder welke omstandigheden.

Zo heb je bij een kampeertocht met de auto of motor minder te maken met de omvang en gewicht van de slaapzak dan wanneer je een voettocht maakt door de bergen. Ga je kamperen in een regenrijk gebied dan zou je hier rekening mee kunnen houden bij je keuze voor het soort vulling (dons of synthetisch).

Om je te helpen bij het kiezen van de juiste slaapzak worden een aantal basis wetenswaardigheden uitgelegd.

Onderwerpen

• Kiezen
• Werking
• Temperatuur
• Isolatiemateriaal
• Model
• EN 13537 normering
• Onderhoud
• Terminologie
• Kiezen slaapzak

Hoe je een slaapzak kiest

Er zijn twee vragen die je jezelf moet stellen. De antwoorden op deze twee vragen bepalen in grote mate welke slaapzak voor jou de juiste is.

1 | Bij welke temperatuur ga je de slaapzak gebruiken?

Dit is de eerste vraag die je jezelf zou moeten stellen. Omdat de temperatuur niet hetzelfde zal zijn tijdens je hele vakantie, kan je het beste uitgaan van het gemiddelde: ’s-Nachts kan je altijd nog iets aantrekken en als het te warm wordt kan je de rits openzetten. Als je echter een slaapzak koopt die een redelijke bandbreedte heeft in de comfort temperatuur (zie Temperatuur & EN 13537) dan zal het niet zo snel nodig zijn om kleren aan te trekken of ritsen open te zetten.

NB. met temperatuur wordt omgevingstemperatuur bedoeld, dus gebruik je een slaapmatje dan is niet de grondtemperatuur van belang maar de temperatuur boven het slaapmatje.

Bij het vaststellen van de gewenste Upper Limit en Comfort/Lower Limit is het belangrijk rekening te houden met het feit of je iemand bent die kouwelijk is aangelegd. Zaken als tochtslurven, warmtekragen en capuchons voorkomen warmteverlies en zijn belangrijker naarmate de slaapzak gebruikt wordt bij lage temperaturen.

2 | Wat ga je doen, wat voor soort vakantie of activiteit?

Bij wandelvakanties spelen gewicht en volume een belangrijke rol. De keus zal dan al snel op dons vallen. Synthetisch zal wellicht toch de voorkeur genieten als de kans groot is dat de slaapzak nat wordt. (zie Isolatiemateriaal)

Als je nachten koud zullen zijn gaat de voorkeur qua model al gauw uit naar een mummie (zie Vorm van de slaapzak). Ook is een mummie-model lichter dan een dekenmodel.

De werking van een slaapzak

Slaapzakken isoleren: een slaapzak voorkomt warmteverlies door de aanwezigheid van een laag niet circulerende lucht die de scheiding vormt tussen jezelf en de koude omgeving (de lucht en het slaapmatje of de grond waarop je ligt).

De slaapzak zelf zorgt niet voor warmte, dat doe je zelf. Dit houdt in dat het beter is om warm een slaapzak in te gaan. Ga je er koud in dan zal je lichaam eerst de nodige warmte moeten produceren. Om de warmte vast te houden bezitten slaapzakken vaak constructies (schotten in de slaapzak en/of een koord om de slaapzak dicht te snoeren) om er voor te zorgen dat enerzijds de lucht zich zo min mogelijk verplaatst en anderzijds om de vulling op z’n plek te houden. Ook tochtstrips bij ritsen dienen warmteverlies te voorkomen.

Temperatuur & EN 13537 normering

Slaapzakken kennen een normering, EN 13537, voor de isolatiewaarde van de slaapzak. Deze normering maakt het mogelijk om slaapzakken met elkaar te vergelijken. De normering bestaat uit een 4-tal temperatuur waarden (zie EN 13537) waarvan de comfortwaarden het belangrijkst zijn bij je keuze.

Deze waarden moet je afzetten tegen de directe omgevingstemperatuur. Het maakt namelijk heel wat graden uit wanneer je in de herfst overnacht onder een tarp bij een buitentemperatuur van -12°C of dat je de nacht doorbrengt in een tent. In een tent is het al gauw 5°C warmer.

EN 13537 normering

Deze normering kent vier isolatiewaarden toe aan een slaapzak, uitgedrukt in een aantal graden / temperatuur. De isolatiewaarden worden middels een diagram duidelijk gemaakt.

De waarden in dit voorbeeld houden in dat een “normale” vrouw een comfortabele nachtrust zal hebben als de omringende lucht een temperatuur heeft die ligt tussen de +22°C en +4°C. Een “normale” man zal een comfortabele nachtrust hebben als de temperatuur van de omringende lucht ligt tussen de +22°C en -1°C.

Verder geeft de diagram aan dat je het tussen de -1°C en -18°C behoorlijk koud kunt hebben, maar dat van ernstige onderkoeling nog geen sprake is. Daalt de temperatuur onder de -18°C dan is er kans op schade voor de gezondheid als gevolg van onderkoeling

Isolatiemateriaal

De keuze is Dons of Synthetisch. De keuze die je hier maakt is bepalend voor o.a. het gewicht dat je mee moet nemen, het pakvolume en de duurzaamheid.

• Dons is lichter
• Dons heeft minder volume
• Dons bewaart zijn isolatiewaarde langer

De keuze Dons of Synthetisch heeft ook consequenties voor de isolatiewaarde in specifieke omstandigheden:

• Dons doet geen dienst meer als het nat is, drogen duurt erg lang, zeker onderweg tijdens een tocht.
• Synthetische vulling isoleert ook nauwelijks als het nat is maar droogt sneller en zal dus weer sneller z’n isolatie functie bezitten.

Model

De keuze is mummie of deken model. Deze keuze is van belang omdat:

• Een mummie model warmt sneller op (minder lucht in de slaapzak);
• Een mummie model heeft minder bewegingsvrijheid.

Onderhoud van slaapzakken

Wassen van een donzen slaapzak

Bij het wassen gaat het erom dat het dons wordt gewassen (naast de tijk). Dit is dan ook gelijk de reden waarom het niet makkelijk is om het wassen van een donzen slaapzak thuis te doen; je hebt er een grote wasmachine voor nodig. Wassen in een badkuip is mogelijk (met een daarvoor geschikt wasmiddel, veelal verkrijgbaar bij buitensportzaken).

Wassen van een synthetische slaapzak

Synthetische slaapzakken kan je veelal zelf wassen in een grote wasmachine. Drogen vergt ook hier behoorlijk wat tijd en ook nu moet er regelmatig gekeerd worden.

Bijvullen slaapzak

Donzen slaapzakken kan je bijvullen. Eerst wassen en dan bijvullen. Omdat wassen de isolatiewaarde van het Dons verbeterd is het wellicht niet nodig de slaapzak bij te laten vullen. Dus eerst wassen, dan testen en dan pas beslissen om bij te laten vullen

Opbergen

Goed opbergen is van groot belang:

• Een slaapzak nooit voor lange tijd in een foedraal laten zitten (het is beter om de slaapzak op te bergen in een daarvoor bestemde zak)
• Wacht niet met het uit de foedraal halen tot het moment waarop je wilt gaan slapen; geef het dons de kans om op volume te komen. Dit zorgt voor een betere isolatie tegen de kou.
• Berg je de slaapzak op, prop hem dan gewoon in de foedraal; niet oprollen en zeker niet opvouwen. Laat de rits open.
• Het gebruik van een lakenzak houdt de slaapzak (dons) schoon. Hij zal langer z’n isolatiewaarde behouden. Een lakenzak geeft ook nog wat extra warmte.
• Trek donsveertjes die door de tijk heen steken niet naar buiten, maar probeer ze terug te trekken (dit doe je door aan de andere kant van de slaapzak aan het dons te trekken). Donsverlies door de tijk heen is heel normaal.

Terminologie

Capuchon – Komt voor bij mummie-slaapzakken. Doel is het voorkomen van warmteverlies rondom het hoofd.

Cuin – Afgeleid van Cubic Inch (kubieke inch) (16,39 cm3). Cuin geeft aan wat de vulkracht is van 1 ounce (28,3 gram) dons. Hoe hoger de vulkracht, hoe beter de isolatiewaarde is van het gebruikte dons. Waarden die je veel tegenkomt zijn 600, 700 en 800 cuin. Bij Amerikaanse en Britse merken kom je soms een andere aanduiding hanteren.

Schouderkraag – Een schouderkraag dient er toe om warmteverlies zoveel mogelijk te voorkomen. Ter hoogte van de schouders is over de breedte van de slaapzak een gevoerde strip aangebracht die je kunt aansnoeren.

Tochtslurf – Een tochtslurf dient er toe om warmteverlies bij de rits te voorkomen. Het is een gevoerde strip in de lengterichting bij de rits