Wandelfilms zijn in. Als fervent hiker – wandelen doe je rondom je huis – ben ik ook enthousiast kijker. Eerder rende ik van Apeldoorn naar Santiago en keek daarom The Way met Martin Sheen die naar Santiago loopt om zijn zoon te herdenken. Recentelijk zijn er weer twee films uitgekomen, The Salt Path en The North. Enkele bevindingen van mijn kant.

De eerste betreft de verfilming van Het zoutpad, de vertaling van het oorspronkelijk Engelse boek The Salt Path van de Britse schrijfster Raynor Winn, verschenen in maart 2018. Het gaat over een wandeltocht van meer dan duizend kilometer van Winn en haar echtgenoot Moth over het South West Coast Path, waardoor het echtpaar vanuit zware tegenslagen tot zingeving komt. Het boek kreeg lof van recensenten en werd zowel in de UK als in ons land uitstekend verkocht. Het werd in 2024 verfilmd onder dezelfde titel: The Salt Path.

The Salt Path

Ik heb het boek gelezen. Het was een prima boek. Maar niet meer dan dat. Ben altijd verwonderd als een boek vervolgens gaat hypen. Ik wijt het aan de pers die elkaar gaat napapegaaien zonder verder kritisch te zijn. Zo schreef ik zelf eens een fantastische recensie van mijn boek om die vervolgens overal integraal terug te lezen, zonder dat recensenten de moeite namen mijn boek überhaupt te lezen. Journalisten, het zijn net mensen.

Het Zoutpad dus. Vermakelijk boek over wandeltocht van twee mensen zonder verder al teveel diepgaande beschouwingen en bespiegelingen. Het verhaal slaat aan vanwege het human interest-gehalte, het feit dat hij ongeneeslijk ziek is en ze hun huis verliezen omdat ze belazerd worden, waarna ze maar gaan wandelen. Inmiddels is heel veel ophef in de media ontstaan omdat veel autobiografische dingen nog niet zo biografische blijken, sterker nog: de feiten zijn verdraaid.

Afijn, de consequentie van voorgaande is volgens het boek dat ze arm zijn. Ergens in het verhaal merkt Winn dan ook op ‘Dit is de eerste keer dat ik dingen achterover druk en niet betaal’. Ze heeft het dan over etenswaren die ze ontvreemdt uit een campingwinkel. Bij mij ging het daar mis.

Als je melding maakt van een ‘eerste keer’, was er dus ook een tweede keer. Je bent dus gewoon een dief. En dat is nog tot daaraan toe, als je daarvoor je excuses aanbiedt en de spullen terugbrengt of alsnog betaalt. Dat laatste heeft ze bij mijn weten nooit gedaan en dan haak ik af.

Het heeft me altijd gestoken hoeveel aandacht het boek kreeg – en nu dus ook de film – terwijl ze gestolen had. Geen enkele journalist of ander zichzelf respecterend mens maakte er ook maar melding van. Ik kreeg er zelfs woordenwisselingen om met vrienden. Afijn nu krijg ik dus toch een beetje gelijk met mijn onderbuikgevoel dat niet klopte. Lees zelf over de beschuldigingen en onwaarheden>>

Binnenkort een review van de film van mijn hand.

Review The North

WAARSCHUWING: KAN SPOILERS BEVATTEN. (Ik heb meermaals herlezen en volgens mij niets opgeschreven dat niet al op internet staat).

De tweede film die uit is gekomen is de film The North, een Nederlands-Engelse low-budget wandelfilm die internationaal terrein verovert. De rechten zijn verkocht aan Nieuw-Zeeland, Australië en Nederland en de film is sinds 31 juli te zien in filmtheaters door het hele land.

De film volgt twee vrienden die 600 kilometer door de Schotse Hooglanden trekken, op zoek naar verbinding met de natuur, elkaar en zichzelf. Met een bescheiden budget van 75.000 euro -voor speelfilms uitzonderlijk laag- en rugzakken van 20 tot 30 kilo legden cast en crew tijdens vijf weken filmen bijna de helft van de route te voet af.

Tien jaar nadat ze beste vrienden en huisgenoten waren, beginnen Chris (35) en Lluis (34) aan een lange tocht door de Schotse Hooglanden. Ze volgen de West Highland Way en de Cape Wrath Trail en brengen dertig dagen samen door in de natuur, in de hoop hun ooit zo hechte vriendschap nieuw leven in te blazen. Terwijl Chris vooral met werk en zijn leven thuis bezig blijft, is Lluis vastbesloten om de route uit te lopen en zichzelf te bewijzen dat hij het kan. De eenzaamheid en stilte in de Hooglanden dwingen hen harde waarheden onder ogen te zien over zichzelf, hun vriendschap en wat het écht betekent om stil te staan en te luisteren.

De hoofdrollen worden gespeeld door de Nederlandse Bart Harder (Slag om de Schelde, Mocro Maffia) en de Spaanse Carles Pulido. Het landschap van de Schotse Hooglanden is vastgelegd door cameraman Twan Peeters.

Schotlandgekkie

Ik ben zelf Schotlandgekkie en liep de West Highland Way twee keer en coachte een vriend tijdens de West Highland Way ultrarace. In 2023 en 2024 probeerde ik alle 282 Munro’s in Schotland – bergen boven 3.000 voet, 914 meter – op te rennen en daarom word ik door Jan en alleman op de film gewezen. Ik rende door heel Schotland stukken waaronder de befaamde West Highland Way en de Cape Wrath Trail en afgelopen zomer nog liep ik delen van deze laatste trail tijdens mijn zomervakantie. Als iemand iets kan zeggen over de film in relatie tot het land, dan ben ik het. Meteen de opmerking tegen het Nederlandse journaille: knutjes heten in Schotland gewoon midges. Noem het beestje bij de naam, maar dat terzijde.

Daarnaast maakte ik eerder zelf een documentaire Frozen Dreams over mijn expeditie naar de Groenlandse IJskap die in Ierland een outdoorfilmfestival won. Zowel qua land en omgeving, als qua opbouw van de film durf ik iets te zeggen.

Dat gezegd hebbende, speelt deze film natuurlijk in een van de mooiste en ruigste landen van Europa, een van de laatste wildernissen. Daar kan het niet echt misgaan, zou je zeggen. En toch gaat het mis… Bij deze mijn bevindingen.

Een eerste indruk

Via intimi kreeg ik de mogelijkheid om de film voor te beschouwen. De shampooreclame van Head en Shoulders zei het al: je kunt maar één keer een eerste indruk maken. Die indruk was niet best. Na vijf minuten kijken, geven vrouwlief en ik het op. Dit was zo tenenkrommend dat ik niet verder wilde kijken en de film verder geen aandacht wilde schenken.

Wat schertst mijn verbazing: de Nederlandse – en internationale – pers rollen over elkaar heen in loftuitingen. De film kreeg lovende recensies in onder andere NRC, De Volkskrant, het AD en The Guardian, waarbij het een “ultieme hike-film” werd genoemd, en scoorde goed bij het publiek, wat resulteerde in de Gouden Film-status.

Heb ik iets over het hoofd gezien? Wat heb ik gemist? Ik geef het nog een kans.

De tweede kans

Opnieuw ga ik ervoor zitten en probeer met open vizier naar de film te kijken. Meteen gaat dat mis.

Non fictie of drama?

Verwarrend: In eerste instantie is me niet helemaal duidelijk of we te maken hebben met een real life non fictie wandelfilm, of een gespeelde dramafilm. Het blijkt te gaan om een intiem drama. Het schuurt. Overal lees ik dat de film zo echt is en de informatie die al in je zit naar boven haalt (Nothing brings out the truth in you like walking for a long time in nature.), maar dat rijmt niet met het feit dat de film gespeeld is. Dat ik kijk naar twee acteurs.

Als je doel is om informatie naar boven te laten komen door heel lang te wandelen, waarom dan niet precies dat doen en kijken wat er komt? Dit wringt. Bovendien is de tocht 600 kilometer en blijkt dat ze niet alles gelopen hebben. Dan zie ik dus niet alles dat naar boven komt. Het rijmt voor mij niet met enerzijds de beschrijving van de film en anderzijds de bevindingen in alle recensies.

Onduidelijke intro

Een tweede irritatie. De film start met een kort en onverstaanbaar telefoongesprekje in slecht Engels tussen twee vrienden (niveau ‘See you man!’ ‘Yeah laterrr!’). Ik kan het niet goed plaatsen maar ze blijken hun vriendschap in stand te willen houden en besluiten daarom tot een gezamenlijke wandeltocht om elkaar te hervinden. Zoef, opeens spreken we 10 jaar later en lopen ze samen zwaarbepakt bij de start van de WHW. Het is een inleiding waarvan ik de clou tijdens het kijken totaal mis. Ook na bestuderen, inlezen en herkijken van de intro, kan hem nauwelijks volgen. Onverstaanbaar, slecht Engels en slappe dialogen die onnatuurlijk klinken.

Taalgebruik; slecht Engels

Meteen staat het houtje-touwtje Engels tegen. Als je twee acteurs aan het werk zet in een Engelstalige film laat ze dan tenminste goed de taal beheersen en/ of gebruik ondertitels zoals ik dat zelf deed voor een breder publiek. Nu heb ik de screener gezien, wellicht had de bioscoopfilm wel ondertitels. Voorbeelden van houtje-touwtje Engels:

• I didn’t knew…
• My knees is busted
• How much cards do you have?

Doen versus benoemen

Ik leerde ooit van een filmmaker tijdens een cursus dat je in een (non fictie) drama nooit moet benoemen wat je doet, maar het gewoon moet doen. Ik denk aan een collega-poolreiziger die aan het eind van zijn expeditie in de camera met enige tranen moet benoemen dat de expeditie over is en ‘dat hij daar heel verdrietig over is’. Alsof we dat niet zelf kunnen zien aan zijn tranen.

In deze film staan de mannen bij het startpunt van de route en moeten dat op dito wijze een plek geven: ‘I guess we gonna start right yeah?’ ‘Yeah!’ Je staat bij de start, we zijn aan het begin van de film, er staat zelfs een startbord. Goed dat je het er ook nog bij zegt.

Jongen fikst lekke slaapmat. Hij is klaar. Vraag: ‘You fixed it?’ Het matje ligt geplakt en opgeblazen aan zijn voeten.

Het irriteert mij.

Nikserige dialogen

De filmmaker laat een verhaal over vriendschap ontvouwen met minimale dialogen. Dat is op zich prima maar laat ze dat tenminste nog ergens overgaan. Het is van een nikserigheid dat je onderhuid ervan gaat jeuken. De mannen zitten in de tent:

• ‘What do you think?’
• ‘It’s big right?’
• ‘Yes it’s big!’
• ‘It’s okay!’
• ‘Yeah.’
• ‘Yeah.’

Een andere dialoog over het krijgen van kinderen:

• ‘Makes me feel old.’
• ‘We are old (haha).’

En verder niets. Ik kan enkel denken aan die quote van Tim Krabbe: ‘Niet-wielrenners. De leegheid van die levens schokt me’ (De Renner, 1978).

Zelfs als ze eenmaal ruzie hebben volgt een dialoog waar kant noch wal aan vast te knopen is. Inconsequent, inconsistent en incongruent.

Ik heb het aantal ‘yeah’s’ niet geturfd, maar kom vast boven de 100 uit.

Schaapachtig lachen

De nietserige dialogen worden voortdurend afgewisseld met een schaapachtig lachen en ‘yeah’s’. Ik kan alleen maar denken aan Beavis en Buthead. En dat vond ik dom. Voorbeelden: samen met een dame hard gillen richting vallei en dan elkaar lachend aankijken ‘Haha, huhuh, duhh’.

Dodelijke saaiheid

Schotland is een fantastisch wild land. Cameraman Twan Peeters heeft prachtige beelden van het landschap geschoten. Om het landschap goed tot zijn recht te laten komen worden lange shots gebruikt zodat je echt de ervaring van het wandelen ervaart. Op zich prima. Edoch. Je hebt stills en panns. Bij de still zie je een landschap vanuit één camerastandpunt. Bij de pann zweeft de camera over het landschap, je hebt iets te zien. Het alternatief is het gebruik van een drone.

Met heel veel stills en weinig dynamische beelden wordt het wel heel statisch. Elk shot duurt gevoelsmatig (te)lang. Daar is op zich mee te leven, maar steeds zie je twee acteurs in beeld die je uitzicht belemmeren én vervolgens in slecht Engels nikserige dialogen voeren. Yeah! Man! Cool! De combinatie is van een dodelijke saaiheid.

Chronologie

Als Schotlandkenner denk ik te zien: lopen langs Kingshouse hotel in Glencoe Valley en dan slapen in Bridge of Orchy, dat er toch echt 25 kilometer voor ligt.

Acteurs

Het spel is niet van de hoogste kwaliteit. Dat wordt benadrukt door de taal en het aantal yeah’s. Meest ingewikkeld vind ik de momenten in de film dat de heren zogenaamd echt moeten huilen. Ze gaan heel zwaar ademen. Ik moet denken aan een coach die – als ik verdriet had – ging mee-ademen zodat het verdriet kwam.

Deze kerels lijken last van constipatie te hebben. Na heel lang steunen en kreunen poepen ze de aardappel uit. Een keer is het zelfs een meloen. Het lucht echter niet op, het is eerder tenenkrommend. Je weet ook niet waarom ze huilen. Wat is er nou eigenlijk aan de hand? Je blijft als kijker met een paar hele dikke keutels achter waar je niets mee kunt.

Script en onzinthema

Ik mis tijdens de film een duidelijke verhaallijn en blijf met veel vragen achter. Er spelen enkele flinterdunnen verhaallijntjes, of thema’s zo je wilt. Chris blijft vooral met werk en zijn leven thuis bezig en Lluis is vastbesloten om de route uit te lopen en zichzelf te bewijzen dat hij het kan. De ratrace dus en het verleggen van grenzen. Het vertaalt zich zo nu en dan in enkele cliche quotes die je zou kunnen aanzien voor diepgang: Even a nice day in nature is better than a good day at the office. Zucht.

Een flinterdun thema tijdens de film is het wél of niet zonder social media, telefoon en GPS kunnen. Ik denk een brug te zien met het boek The Farthest Shore dat ik hier net gereviewd heb, dat over de Cape Wrath Trail gaat en waarin de auteur ook een flinterdun verhaallijntje aanstipt om op de actualiteit aan te haken.

In de film komt die afhankelijkheid van moderne technologie ook flardsgewijs terug. De ene kerel zegt geheimzinnig lachend: ‘Before you say no…’ en stelt dan voor een ‘ouderwetse’ topografische kaart te gebruiken in plaats van GPX-bestanden: ‘Like a real adventure, just like 20 years ago!’ De ander schudt meewarig het hoofd en lacht erom.

Wat een volstrekte onzin! Iedere zichzelf respecterende hiker of klimmer gebruikt een kaart, alleen al omdat het leuk is je route in te tekenen en een kaart je in de regen niet in de steek laat. Kaarten zijn actueel en niet iets van 20 jaar terug.

Camerawerk

Ik ben onder de indruk van Schotland, maar dat was ik al. Daar kun je als cameraman niet veel verkeerd doen. En toch, kon zelfs het camerawerk beter in mijn ogen. Heel veel hele lange stills en closups van de acteurs. Saaie, statische beelden. Dit terwijl je zoveel had om mee te werken; bergen, panorama’s, rivieren, plantjes, bothies, watervallen, steile wanden, rotsige toppen. Ik vond het allemaal niet heel spectaculair. Ik mis een cameraman die uit de heup schiet en verrast met gekke perspectieven en magische beelden. Het canvas was er.

Besluit

Wat ik mooi vind is dat het team er ondanks het lage budget in is geslaagd de film én The making of tot stand te brengen. Toen ik met mijn documentaire bij camerasponsor Sony aankwam was de boodschap ‘die film gaat er nooit komen, dat kost teveel geld.’ Ik houd van mensen die het tegendeel bewijzen, de underdog. Ook dit team kreeg het voor elkaar.

Dat gezegd hebbende is The North niet mijn film. Op vrijwel alle fronten krijg ik jeuk. Ondanks de beste intenties van crew en cast en het beperkte budget, had er meer in gezeten. Ik blijf na een ingewikkelde emotionele reis vol frustraties, irritaties en verwarring achter met heel veel vragen. Zelden heb ik zoveel afweer gevoeld bij een intiem drama. Ik denk dat het te maken heeft met de verhaallijn. Als er geen verhaal is, moet je er geen drama van maken.

Goede boeken

Ik maakte eerder reviews van boeken op basis van 4 O’s (Bram van der Wees), Onderweg, Ontmoetingen, Overwegingen en Oriëntatie. De meeste boeken ontstijgen niet de eerste twee O’s, reisverslagen met tal van ontmoetingen die in meer of mindere mate zijn uitgewerkt. Echt goede boeken raken ook de andere O’s van observaties en innerlijke bespiegelingen. Dit drama gaat alleen maar over Onderweg zijn. De andere drie O’s komen niet of nauwelijks aan de orde. Er is eigenlijk geen verhaal. Probeer het dan ook niet te maken en te zoeken met alle bovengenoemde irritaties.

Er wordt gesteld dat er niets transformatiefs gebeurt, maar er gebeurt eigenlijk helemaal niets. Ellenlange shots, met ellenlange stiltes en nietserige dialogen zonder ook maar enige verhaallijn. Waarom dan kiezen voor drama als vorm, als je niks dramatisch te melden hebt? Waarom dan niet kiezen voor de non-fictie documentaire? Dan gaat het spel van de acteurs het mooie landschap niet in de weg zitten, maar wordt het er onderdeel van.

The making of

Dat gezegd hebbende vond ik The making of aanzienlijk leuker om te kijken. Sterker nog: een uiterst vermaeckelijk document met prachtige rauwe beelden.

Het filmen was een flinke uitdaging, omdat de natuur onvoorspelbaar is en er in alle weersomstandigheden werd opgenomen. Dan zijn er miljoenen midges, teken, stormen en blubber. Regisseur Schrijver gelooft dat er maar één manier is om een film over wandelen te maken: je moet zelf het grootste deel van de route zelf lopen. Hij wilde dat de crew echt zou ervaren hoe het is om in de natuur te zijn. Daarom werkte hij met een zo klein mogelijke crew van zes mensen: twee acteurs, een geluidsman, een cameraman, een documentairemaker en hijzelf.

Ik vind het gek: de midges zijn verschrikkelijk, maar dat zie je in de film eigenlijk niet terug. The making of is veel realistischer en rauwer op een aantal punten. Eigenlijk doet The making of juist recht aan het thema van de film: Nothing brings out the truth in you like walking for a long time in nature. Ik zie de gekte van de miljoenen midges, stukgewaaide tenten en mensen die er volledig doorheen zitten. Drama!

De Volkskrant merkt op: The Making of van The North (online te vinden) is bijna spectaculairder dan de film zelf. Ik zeg: Nee, niet bijna, dat is echt zo. Daar kun je met heel veel plezier naar kijken zonder je nagels in je stoel te zetten. Waarom heeft Schrijver niet voor die vorm gekozen: een non-fictie wandeltocht waarin beleving van de Schotse wildernis centraal staat. Daarin zit meer drama dan in de hele dramafilm die er nu ligt.

Gedurende meer dan een uur zie ik mooie spectaculaire panorama’s, dronebeelden, zonsondergangen, humor en camerawerk uit de heup wat rauwe, echte beelden oplevert. Een tent die middenin de nacht afbreekt in een storm, om die nacht uit te zitten en dan in de camera te vertellen dat je volledig naar de kloten bent; DAT is drama. Regenbogen, close-ups, bijen, schapen, bloemen, prachtige muziek, ritmewisselingen, aanstekelijk lachen en échte emoties.

Ik begrijp niet het eensluidende geluid van Nederlandse en internationale pers. Ik denk dat iedereen elkaar napapegaaid en niet uit de rij durft te stappen. Dat gezegd hebbende, durf ik te stellen dat ik de film het veruit verliest van The making of. Die laatste is een aanrader die ik snel zou gaan kijken.

The making of is hier te zien.

Regisseur Bart Schrijver

Bart Schrijver, opgeleid als architect, richtte in 2021 met twee anderen het productiebedrijf Tuesday Studio op. Met dat productiebedrijf maakte hij in 2024 de film Human Nature, over een vrouw die in haar eentje een wandeltocht maakt in Noorwegen. Die film werd gemaakt met financiële steun van de ANWB, en is online te koop. Intussen is die film dertienduizend keer gekocht, door hike-fans over heel de wereld. The North komt nu in de bioscoop en is ook online te vinden. Schrijver, onlangs vader geworden, gaat hierna een derde wandelfilm maken over een stel dat in Zweden wandelt met hun 2-jarige zoontje.

Lees verder

• Achter de schermen: https://youtu.be/Bsd0xNrIbTA
• Website The North: www.tuesdayfilm.com
• Youtube Tuesday Studio Outdoor: https://youtube.com/@thetuesdaystudiofilms?si=aRz0G1xHvKaFGiWj
• Instagram The north: https://www.instagram.com/the.north.film?igsh=MWprcmFwaGI3eWYxaA==
• Facebook: https://www.facebook.com/share/18rCu75Qgf/