Er was een tijd dat het beklimmen van de Mount Everest het summum van menselijke moed belichaamde. Toen Edmund Hillary en Tenzing Norgay in 1953 als eersten officieel de top bereikten, duurde hun expeditie bijna twee maanden. Geen satelliettelefoons, geen GPS, geen meteorologische updates per uur – alleen pure wilskracht, ervaring en een flinke dosis geluk. Hun namen gingen de geschiedenis in omdat hun prestatie werkelijk grensverleggend was.

Zeventig jaar later is dat romantische beeld vervaagd. De Everest is nu een logistiek project, strak gepland door commerciële expedities die soms meer dan 60.000 euro per klant rekenen. Jaarlijks proberen gemiddeld 800 mensen de top te bereiken, waarvan het merendeel via dezelfde standaardroute over de zuidkant in Nepal. De wachtrijen op de Hillary Step zijn inmiddels wereldberoemd: tientallen klimmers, vastgekoppeld aan hetzelfde touw, schuifelend in de ijle lucht voor dat ene fotomoment.

Een menselijke tol die we liever vergeten

Sinds de eerste beklimming zijn er meer dan 330 mensen omgekomen op de Everest. Door lawines, hoogteziekte, uitputting of simpelweg omdat redding op die hoogte praktisch onmogelijk is. De berg is bezaaid met lichamen die door de extreme kou bewaard blijven – soms zo zichtbaar dat ze dienen als herkenningspunt. “Green Boots” bijvoorbeeld, een bevroren klimmer in felgroene schoenen, is jarenlang een macaber oriëntatiepunt geweest op de route naar de top.

Daarbij komt dat sherpa’s een disproportioneel risico lopen. Zij dragen lasten tot 30 kilo naar kampen boven de 7.000 meter en lopen gemiddeld tien keer vaker kans om te sterven dan de buitenlandse klanten die zij begeleiden. Hun werk is de stille motor achter de Everest-industrie, maar hun offers verdwijnen vaak in de schaduw van westerse succesverhalen.

De vuilnisbelt op het dak van de wereld

De Nepalese overheid schat dat er inmiddels meer dan 50 ton afval op de berg ligt – van lege zuurstofflessen tot kapotte tenten en menselijke uitwerpselen. In 2019 werd er tijdens een schoonmaakactie 10 ton afval in één seizoen afgevoerd, inclusief vier lichamen. Toch blijft de berg elk jaar opnieuw vervuild door de volgende lichting klimmers. Zelfs met nieuwe regels – zoals het verplicht inleveren van 8 kilo afval bij terugkeer – is het dweilen met de kraan open.

Het contrast is pijnlijk: de berg die symbool staat voor puurheid en natuurkracht is tegelijkertijd een van de hoogste afvalbergen ter wereld geworden.

De illusie van avontuur

Wie in de jaren ’80 de Everest beklom, betrad nog grotendeels onbekend terrein. Vandaag is de route geplaveid met vaste touwen, ladderbruggen en uitgebreide meteorologische begeleiding. Het ‘avontuur’ bestaat uit het volgen van een voorgeschreven pad, begeleid door een team dat het denkwerk en de logistiek uit handen neemt. Zelfs de zuurstofvoorziening is vooraf ingekocht en klaar voor gebruik.

Dat maakt de beklimming fysiek nog steeds zwaar, maar mentaal voorspelbaar. De vraag is of dat nog wel past bij de romantiek van het woord ‘avontuur’. Je koopt geen ontdekkingstocht, maar een extreem duur toegangsbewijs voor een attractie in de open lucht.

Mission Everest: respect, snelheid en een hoger doel

Toch moet er één recente Everest-beklimming genoemd worden die mijn goedkeuring wél kan wegdragen: Mission Everest van ThruDark. In mei 2025 beklom een team van geharde Special Forces-veteranen de berg in minder dan een week — van Londen naar de top en terug. Niet uit pure egozucht, maar om ruim een miljoen pond op te halen voor veteranen en hun families.

Wat deze expeditie onderscheidt, is niet alleen de snelheid en het militaire raffinement, maar ook de aanpak: vooraf thuis acclimatiseren in hypoxische tenten, licht en snel klimmen, minimale tijd op de berg, klimaatneutraal en zonder rommel achter te laten. Geen eindeloze rijen bij de Hillary Step, geen wekenlange bezetting van het basiskamp, maar efficiëntie en respect voor de berg. Het is zeldzaam dat een Everest-beklimming vandaag de dag nog iets toevoegt aan de bergsport. Deze deed dat — en zette bovendien een nieuwe standaard voor wat mogelijk is zonder de berg uit te melken.

Tijd voor een andere horizon

Mission Everest is de uitzondering die de regel bevestigt. De meeste beklimmingen van de hoogste berg ter wereld voegen niets toe, behalve extra drukte en extra afval. Voor wie echt avontuur zoekt, liggen er duizenden andere bergen en routes te wachten die niet verpest zijn door massatoerisme. Bergen waar je nog stilte vindt, onverwachte wendingen en echte zelfredzaamheid.

De hoogste berg ter wereld is nog steeds indrukwekkend. Maar soms is de grootste eer niet om een berg te beklimmen – maar om hem met rust te laten.

Opruim initiatieven

Het Sagarmatha Pollution Control Committee, opgericht door de lokale Sherpa-bevolking in 1991, is een inheemse non-profitorganisatie die verantwoordelijk is voor het monitoren van afval in de bergen en op de toppen waarvoor een vergunning vereist is. De groep richt zich op afvalbeheersing en periodieke schoonmaakacties van basiskampen.